Niewątpliwie żyjemy w najlepszych możliwych czasach. Dwieście lat temu tylko szczęściarzom udawało się dożyć setki, liczba konfliktów zbrojnych obecnie zmalała, a ludzie się bogacą. Steven Pinker w jednej ze swoich książek opisuje, jak wiele zawdzięczamy rozwojowi nauki i medycyny. Jeszcze nigdy nasze życie nie było tak łatwe i przyjemne, jak jest teraz.

Ale czy tak będzie zawsze? Czy tak jest wszędzie?

Czy możemy spokojnie popijać colę przed ekranem monitora, oglądając kabareciarzy parodiujących polityków i kompletnie nie przejmować naszym otoczeniem?

Jak pokazuje Jared Diamond w książce „Upadek” – nie do końca.

Jest to książka dla osób:

• zainteresowanych historią i socjologią
• lubiących szukać w przeszłości odpowiedzi na dzisiejsze problemy
• chcących poszerzyć swój punkt widzenia na problemy naszych czasów

Autor opisuje w niej przede wszystkim:

• dlaczego niektóre społeczeństwa upadły, a innym się udało
• jak możemy zapobiegać błędnym decyzjom
• na co zwrócić uwagę i jak chronić nasze środowisko
• gdzie leży złoty środek pomiędzy eksploatacją zasobów Ziemi, utrzymaniem środowiska w dobrym stanie

Listen to „KKU#18 – Upadek – Jared Diamond” on Spreaker.

Wystarczy wyjrzeć za okno by zobaczyć na własne oczy skutki naszych działań i wpływu na środowisko. Miasta są przykryte smogiem, kwaśne deszcze, zanik wielu gatunków zwierząt, utrudniony dostęp do wody pitnej, czy erozja i zasolenie gleb. To się dzieje wokół nas i choć nie wszystko w zasięgu naszego pięknego kraju, to w zasięgu dzielonej przez nas planety.

Co ciekawe, by postawić krzyżyk na środowisku naturalnym nie trzeba pił spalinowych, buldożerów, czy odpadów radioaktywnych.

Przed naszymi czasami żyło wiele społeczności i narodów, o których dowiadujemy się jedynie z książek. Ba! O niektórych pewnie ciężko cokolwiek napisać, bo tak niewiele po nich zostało.

Tylko dlaczego tak się stało?

Jak to jest, że my żyjemy spokojnie i nasi przodkowie wygrali w wyścigu o przetrwanie, a inni umarli z głodu, choroby, lub zostali zamordowani?

Właśnie w tej książce znajdują się odpowiedzi. Jest to mega wyczerpująca publikacja, w której Jared dotarł do sedna problemów, które sami sobie stwarzamy i daje nam możliwość zaczerpnięcia z tych nauk – wprowadzenia działań, które zapobiegną degradacji naszego środowiska, zanim będzie już za późno.

Choć cała książka to morze gęstej treści i cennych informacji, to streścić jej całej nie jestem w stanie. Więc, skupimy się dziś szczególnie na jednym tylko wycinku tej publikacji, jakim jest przyjrzenie się czynnikom, które spowodowały, lub powodują, upadek dawnych i żyjących społeczeństw. Jest to temat, który przewija się w każdym wątku i choć niektóre pominę, to mam nadzieję, że zachęcę Was nimi na tyle, że po przesłuchaniu sięgniecie po pełną treść.

Ponieważ czasu jest niewiele, to przejdźmy do 5 grup czynników, które mogą być skutkiem naszej klęski.

 

1. Szkody wyrządzone środowisku przez ludzi

Nie da się ukryć że wiele z aktualnych problemów ekologicznych jest spowodowane działalnością człowieka. Ponieważ nasza populacja na ziemi stale wzrasta także problemy które było wywołujemy coraz bardziej się nasilają. Choć ich charakter jest nieco odmienny niż w przeszłości to cofając się kilkaset lat wstecz widzimy że nie jesteśmy pierwszym społeczeństwem które na takie trudności trafia. W tym miejscu możemy przytoczyć przykład Wyspy Wielkanocnej, który pięknie pokazuje ich powtarzalność.

 

Głównym powodem upadku tamtejszego społeczeństwa była nieodpowiednia gospodarka zasobami, która doprowadziła do znacznego wylesienia ograniczonego terenu wyspy.

Spowodowało to znaczny spadek poziomu życia, erozję gleby, głód, a w efekcie kanibalizm.

Dodatkowo w XVIII wieku europejczycy przywieźli na wyspę swoje choroby, co jeszcze bardziej dobiło tamtejsze społeczeństwo.

 

2. Zmiany klimatyczne

I choć ten czynnik kojarzy nam się głównie z globalnym ociepleniem spowodowany przez ludzi to większych zmian klimatycznych występujących globalnie jest często od nas niezależne. Ilość ciepła wysyłanego przez słońce, erupcja wulkanu w trzy zmiany położenia osi ziemskiej w stosunku do orbity to tylko niektóre z czynników które powodowały w przeszłości globalne ochłodzenia lub ocieplenia. Przykładowo tzw. małe zlodowacenie w XV wieku, czy erupcja wulkaniczna mt. Tambora 5 kwietnia 1815 r. , która spowodowała klęskę głodu nawet w Ameryce północnej i Europie.

 

3. Wrogie sąsiedztwo

Prawie każdy kraj w ciągu swojego istnienia ma na koncie jakąś wojnę. Czy zostało najechane przez sąsiadów czy sam atakował innych. Takim sztandarowym przykładem jest np. upadek Cesarstwa zachodnio-rzymskiego gdzie w 476 roku zdetronizowany ostatniego Cesarza. Głównym sprawcą są tutaj sąsiadujące i często podbite przez Rzym plemiona barbarzyńskie, zarówno słowiańskie jaki germańskie. I choć często są to przykłady akcji zbrojnych kierowanych wydaje się po prostu chęcią poszerzenia granic to ma to zawsze podłoże zarówno społecznie jak i gospodarcze, np. przejęcie złóż bogactw naturalnych.

 

4. Uzależnienie od „sąsiadów”

Niewiele krajów i społeczeństwie jest samowystarczalnych. Często uzależnieni są od importu niedostępnych u nich zasobów z innych regionów świata. Tak jak Stany Zjednoczone zależne są w dużej mierze od importu ropy z niespokojnych politycznie i zagrożonych ekologicznie krajów trzeciego świata, tak i duża część Europy zależna jest od importu gazu ziemnego z Rosji. Wystarczy że jedna osoba przykręci kurek i nasz poziom życia może ulec drastycznej zmianie. Te problemy nie powstały jednak dopiero w dzisiejszych czasach. Handel znany jest ludzkości od dawna. I właśnie w dawnych latach znajdziemy kilka dobrych przykładów, jak np. sprowadzenie królików do Australii, co zmieniło się w istną plagę gryzoni, które obecnie są tam najgroźniejszymi dla środowiska szkodnikami.

 

 

5. Reakcja społeczeństwa na dotykające problemy

Problemy pojawiają się wszędzie i często uniknięcia ich graniczy z niemożliwością. Jedyne co nam zostaje to odpowiednio, na nie zareagować i rozwiązać je w najlepszy i najszybszy możliwy sposób. Tylko jak się okazuje nie jest to takie zawsze oczywiste. Podczas wykładu który prowadził autor jeden ze studentów zadał mu pytanie: „Co czuł mieszkaniec Wyspy Wielkanocnej, wycinając ostatnie drzewo?”. Jak to w ogóle możliwe że władcy wyspy nie zorientowali się że wykorzystywanie surowców szybciej, niż się odnawiają będzie prowadzić do ich braku? Jak to jest że w nowej Gwinei problem wylesienia występował również, a jednak wprowadzili odpowiednią gospodarkę leśną i to społeczeństwo przetrwało do dziś? Przyjrzyjmy się kilku przykładom.

Budowanie posągów dla sławy na Wyspie Wielkanocnej

Wyspa Wielkanocna podzielona była między 4 mniejsze wioski, których wodzowie rywalizowali między sobą o względy i wpływy. Słynne posągi, które są znakiem rozpoznawczym tej wyspy były też dodatkowo hołdem oddawanym bogom.

 

Ich tworzenie było nadrzędne i prawdopodobnie w swojej krótkowzroczności nie wzięto pod uwagę, że zasoby wyczerpią się kiedyś na tyle, że nie będzie ich już można rzeźbić, nie mówiąc już nawet o innych potrzebach.

Sylwikultura w Japonii

Japonia z kolei zareagowała odpowiednio szybko, by teraz być jednym z najbardziej zalesionych państw (80% powierzchni Japonii to lasy)

Wiek XVII był w Japonii wiekiem dobrobytu, w którym następował bardzo szybki rozwój miast i przemysłu.

Budowano nowe pałace, domy, statki transportowe i wojenne. Wycinano lasy pod pola uprawne. A wszystkie te zabiegi znacznie zmniejszały ilość dostępnych drzew.

Osiągnęło to szczyt w latach 1570-1650, choć już w 1550 roku ¼ obszaru Japonii została pozbawiona lasów. Do 1710 roku wycięto większość łatwo dostępnych lasów na Kiusiu, Sikoku i Honsiu. I na południe od Hokkaido.

Wylesienie miało następujące skutki:

• Niedobór pasz (w lasach pozyskiwano jedzenie dla zwierząt hodowlanych i nawóz)
• Niedobór surowca budowlanego
• Erozja gleby i zamulenie rzek
• Głód u schyłku XVII wieku

Groziło im to samo, co Wyspie Wielkanocnej

Jednak przez kolejne 200 lat znacznie zmieniono podejście do gospodarki:

• Przestawiono gospodarkę żywnościową na rybołówstwo i owoce morza
• Zaczęto produkować nawozy z resztek ryb
• Odgórnie ograniczono wycinkę lasów, a później rozpoczęto zalesianie
• Zaczęto prowadzić szczegółowe wykazy zasobów leśnych

Dzięki tym działaniom patrzymy teraz na Japończyków z szacunkiem, a nie przykrywającym oczy smutkiem.

 

Zainteresowanych rozpoczęciem przygody z podcastingiem zapraszam do wzięcia udziału w kursie „Łatwy Podkasting”, który startuje 5 maja 2018 roku.

> BIORĘ UDZIAŁ W KURSIE <

 

Ocenisz ten podcast?

Jeśli korzystasz z aplikacji Podcasty:

• Wyszukaj podcast „Książki Które Uczą” w aplikacji
• W sekcji „Programy” kliknij „Książki Które Uczą”
• Przejdź do zakładki „Oceny i recenzje”
• Kliknij w link „Napisz recenzję”

Jeśli korzystasz ze Stitchera:

• Wejdź na stronę kku/stitcher
• Przewiń stronę w dół, aż zobaczysz okno „Show Ratings and Reviews”
• Kliknij „Write a review”

Masz pytania? Szukasz podobnych książek? Chcesz wiedzieć więcej?
Zostaw komentarz poniżej 🙂

Podcast: Play in new window | Download

Subscribe: RSS